Дени Дидро Энциклопедия
“Нескромные сокровища”, “Философские мысли” и “Энциклопедию”. Довольно рано Дени Дидро, молодой человек, ведущий. Дени Дидро и его энциклопедия; В статье использован текст из Литературной. Статьи из Энциклопедии Дидро и д'. Древних грамот аббатства Сен-Дени. Видеофильм В издававшейся с 1751 «Энциклопедии», Дидро принадлежали не только.
Дидро Лангре шәһәрчегендә хәлле һөнәрче гаиләсендә туа. Белемне берничә уку йортында (шул исәптән Париж колледжында) ала. Яшьли сәяси төркемнәргә кушылып, анда җәмгыятьнең югары катлауларына каршы юнәлдерелгән хәрәкәттә катнаша башлый. Дидроның мәсләге башта деизм нигезендә булса, соңрак ул материализм һәм атеизм позициясенә баса. Аның «Фәлсәфи фикерләр» исемендәге беренче зур хезмәте Париж парламенты карары буенча яндырып юк ителә, ә Дидро үзе, властька каршы «куркыныч фикерләр» таратуда гаепләнеп, төрмәгә ябыла. Энциклопедиянең тышкы бите Дени Дидро философик эшчәнлеккә һәм хәрәкәтенә инглизчәдән ясаган тәрҗемәләре аша килә. 1743 елда ул тәрҗемә иткән “Англия тарихы” чыга, киләсе елда 6 томлы “Гомуми медицина, хирургия һәм химия сүзлеге” чыга башлый, Дидро өч тәрҗемәченең берсе була.
Шефтсбериның “Әхлакый философиянең нигезләре” чыга. Шул рәвешле Франциядә тагын бер философик юнәлеш тамыр җәя, сенсуализмы, эмпиризмы, физикасыннан соң әхлак философиясе. Ле Бретон исемле матбагачы Дидрога Англиядә популяр булган Чемберс «Энциклопедия»сен тәрҗемә итәргә куша. Дидро исә, барысын да үлчәп, икенче мөстәкыйль проект тәкъдим итә. Ул 10 томлык яңа киң энциклопедик хезмәт язу теләге белән яна, аны төзү өчен һәрберсе үз өлкәсендә компетент авторларны җәлеп итәргә планлаштыра.
Дидро матбагачыны бу проектның бик табышлы булуына ышандыра, хакимиятләрдән рөхсәт ала һәм басмага язылучыларны җыя. 1747 елдан башлап ул Фәннәр, сәнгатьләр һәм һөнәрләрнең аңлатмалы сүзлегенең редакциясе белән килешү нигезендә җитәкчелек итә. Беренче том елда чыкса, соңгы, 35нчесе –. Дидроның - елларда чыккан хезмәтләрендә төп урынны, һәм Бейльнең гносеологик, методологик күзаллауларының мәгърифәтчел идеологиягә яраклаштырылган рациональ-тәнкыйди теория били. Дидро үз позициясен скептик дип атый. Ул шулай итеп аның дини фанатизм һәм хорафатларга юнәлтелгәнлеген күрсәтә.
Шуның белән бергә Дидро үзенә корал иткән скептицизмда үзәк урынны конструктив башлангыч били, ул кеше акылының танып-белү мөмкинлегенең чиксезлеге турында фикер йөртә. Кешенең хакыйкят юлында бердәнбер, ләкин шактый ышанычлы юл күрсәтүчесе – уйлау сәләте.
Шул ук вакытта Дидро атлы философның кабул итми. Дидроның когнитивизмы һәм Юмның һәм каршы тора. Шәһәрендә куелган Дени Дидро һәйкәле Дидро өчен «скептицизм – хакыйкатькә беренче адым». Бу адымны ясар өчен кеше ышанган барча җисемнәрне шик-шөбһә астына алырга тиеш. Дидро «бернигә шикләнмәгән» һәм «җентекләп карамыйча барысын да раслый торган догматиклар» турында яхшы фикердә түгел.
Дини һәм легендар тарихчыларның әсәрләре сурәтләгән «могҗизалар» мәсьәләсенә килгәндә, Дидро аларга түгел, акылга тулысынча ышанырга куша. Бер китабының битләрендә Дидро белән бәхәс кора: «Ни өчен син мине могҗизаларың белән алҗытасың, үз хаклыгыңны исбатлар өчен сиңа бит бер силлогизм (эзлекле логикага корылган бер җөмлә) дә җитәр иде». Иллюзияләренә килгәндә, Дидро дини кешеләрнең үз күзләре белән күргән вакыйгалар турында сөйләүләренең чынлыгына ышанмаска чакыра. Дидро таянган нигезләмәләр гносеологиясенә туры килә. Шуның өстенә Дидро вакыйганың чынлыгын тикшергәндә акыл белән бергә сизү органнарының эшләнешенә дә игътибар бирә.
«Могҗиза» күзәткән кешеләрдә акыл-зиһене, тоемлау сәләте фанатикларча ышану йогынтысында бик каты үзгәреш кичерә; фанатизм тәэсирендә алар чынбарлыкта күрмәгән-ишетмәгән нәрсәләргә чын итеп карый. Акыл, иң бөек танып-белү инстанциясе буларак, тумыштан салынган интуицияләргә генә түгел, фәнни белемгә дә таяна. Дидроның дөньяны атеистик-материалистик күзлектән чыгып аңлау аның чыккан «Күрә торганнарга сукырлар турында хат» дигән әсәрендә аеруча калку күренә. Дидро күзе сау сабый бала, яки алынган тумыштан сукыр кеше әйләнә тирәсендәге күзенә эләгә торган әйберләрне яхшылап күрә алмый, чөнки «беренче моментларда күрү сәләте безгә бары тик томанлы тойгылар (множество смутных ощущений) гына бирә ала, алар берникадәр вакыт узу белән генә формага керә». Дидро нәтиҗә ясый: «кешенең теле сөйләргә өйрәнергә тиеш булган кебек, күз дә башта күрү сәләтенә өйрәнергә тиеш». Бу фикерен алга таба үстереп, Дидро башка тою сәләтләренең дә үзләренә хас тойгыларга таянып образлар яки идеяләрне китереп чыгаруын күрсәтә.
Дидро карата мөнәсәбәтен ачык күрсәтә. Идеалист итеп ул үз яшәешен һәм хис-кичерешләрен таныган хәлдә башка нәрсәләрнең барлыгын шик астына куйган философларны атый. Язган: теологияне тулы отставкага чыгара, Ходай беренче импульс кына биргән фикере белән Ходай тәгаләнең вазифаларын кыскарта.
Дидро яшәгән заманда галимнәр Ньютонга ияреп гайре табигый чит импульсны эзли. Бу шартларда материалист философлар (, Мелье) һәм табигый фәннәргә, һәм креационизмга ышанып карамыйлар. Мәс., биологларның күпчелеге үсемлекләрнең һәм терлекләрнең барыбыздан да зирәк Ходай тәгалә тарафыннан яратылуы яклы иде. Терлекләрнең һәрбер классын өйрәнү креационистик аңлатмалар белән төгәлләнә иде. Мәс., «Ихтиотеология» (авторы – Онефахрихтер), “Бөҗәкләр теологиясе” (Лессер). “Биотеология” “физикотеология” белән янәшә тора. Табигыять теологиясенең үз Энциклопедиясе дә була, аны аббат Плюш язган, ул 9 томлык “Табигать картинасы”.
Дидрога микроскоп ярдәмендә үткәрелә торган нәзек анатомик күзәтүләр көчле тәэсир ясый. Алар иң гади, моңарчы аморф булып саналган бөҗәк, әкәм-төкәмнәрнең катлаулы төзелешен ачыклый: аш кайнату, бүлеп чыгару, нәсел дәвам итү системалары. Дидро фикеренчә, күбәләкнең канаты яки талпан күзенең катлаулыгына төшенү аларда Иляһи акыл пичәте ятуына ышандыра. Дидроның атеизм ягына авышуына “Табигый тарих” авторы фикерләре зур өлеш кертә.
Бюффон килгән нәтиҗәләр иляһи кылуга төп теоретик сылтаманы – табигатьнең абсолют үзгәрмәүчәнлеге турындагы күзаллауны юкка чыгара. Бюффон тәэсирендә Дидро фиксизм карашларыннан ваз кичә. Фиксистларның, Җирдә яшәүче үсемлекләр һәм хайваннарның төрләре бердә пәйда булганнардан бирле, гасырлар буе үзгәрмичә торуына ышанычын Дидро бер көнлек бөҗәкнең чикләүле күзаллавы белән чагыштыра. Ул кыска тормышы аркасында тирә-юнендәге озак вакыт бара торган үзгәрешләрне күрә алмый. Җир шарының пәйда булу вакытын билгеләгәндә, Бюффон аңар бүлеп бирелгән 7000 елдан аз гына артык вакытын көлке дәрәҗәдә кечкенә сан итеп саный һәм, үз ягыннан, 75000 ел санын тәкъдим итә. XVIII гасыр кешеләрен таң калдырган бу санның түбәндәге өстенлеге була: ул фәнгә төшенчәсен кертә һәм чынбарлыкка якынрак килә торган эзләнүләргә этәргеч биргән.
Дидро өчен Бюффон ясаган күзәтүләр яңа төр җәнлекләрнең һәм яңа “дөнья”ларның барлыкка килү вакытын исәпләгәндә миллион еллар белән эш итәргә җитә торган фәнни нигез булып торган. Ахырында “чын” фәнгә әйләнеп бара һәм геологларның күпчелеге барлыкка китерү яки җилләтү шикелле процесслар озакка сузылган характерга ия һәм гаят зур вакыт күләмен таләп итә дигән фикерне хуплый. Трансформизм табигатькә хас объект диалектикага юл ача. Дидро табигать элементларының баштан ук төрле үзенчәлекле булуы турында сөйли. Бу фикер үсә барган химик эзләнүләр нәтиҗәләрен җөпли һәм сыйфати мәсьәләсенә яңача караргә мөмкинлек бирә. Матдәнең барлык төре барлыкка килүен Дидро матдәгә хас күрә: ул бертуктаусыз матдәнең массасын катнаштыра.
Хәрәкәтне матдәнең озынлык (буй) шикелле мөһимүзенчәлек итеп карау – ул үсә торган һәм классик фәннәренең сөземтәсе булып тора. Төрләр барлыкка килү процессы аңлау юлында Дидро организмнарның индивидуаль үзгәрүчәнлеге фактына игътибар итә. Башта ул индивидуаль үзгәрүчәнлекне биологик төрләрнең әверелүе (трансформация) өчен җитә дигән фикердә тора.
Алга таба Дидро әверелү сәбәбен алар яши торган табигый шартларның үзгәрүеннән күрә. Дидро шундый фикердә тора: үзгәреп торган тирә-юньдә җәнлекләрнең яңа ихтыяҗлары туа, аларны куу өчен яңа, күнегелмәгән тән хәрәкәтләре ясарга мәҗбүр ителә.
Киеренке рәвештә эшләүче әгъзалар – аларга туклыклы матдәләр агышына күрә зураялар һәм үсәләр. Дидро, бу үзгәрешләр нәсел буенча күчә дигән фикердә тора.
Күпмедер вакыт узуга бу шартларда яши торган җәнлекнең яңа буыннары шул кадәр үзгәрә ки, алар яңа төрне тәшкил итә башлый. Бу төрләрнең кайсыберсе озын кул-аякларга, кайсыберсе эләктерү өчен уңайлы кул-аякларга ия һ.б.ш.и. Җайлашу үзгәрүчәнлеген һәм аңа бәйле нәселдәнлекне шул рәвешле аңлату XIX гасыр башында – беренче эволюционистик теориягә туфрак әзерли. Куелган Дени Дидро һәйкәле Дидро бик югары бәяли, чөнки ул табигатьне гыйльми танып-белүнең нигезе. Ләкин рациональ философиянең яктырткычыннан гайре бу фән күзе тышаулы кеше хәлендә кала һәм җимеш урынына кулы астына эләккән һәрнәрсәне җыя башлый. Табигатьне өйрәнүнең өч төп өйрәнү чарасы – күзәтү, уйлау, эксперимент яки тәҗрибә.
Аларның ролен ул түбәндәгечә тасвирлый: “Күзәтү фактлар җыя, уйлау сәләте аларны бер-берсенә ялгый, тәҗрибә ялаганган фактлардан торучы комбинацияләрнең дөреслеген тикшерә”. Тоемлауларның гади кулланышына таянган күзәтү – танып белүнең башлангыч стадиясе. Башлангыч стадиядә кеше тоемлауларның кечкенә ярдәмчеләренә таянырга тәкъдим итә. Алар – күзәтү-үлчәү әсбаплары (линейка, үлчәү, ). Бу стадиядә инде уйлап, акыл белән эш итү сорала.
Фәнни эзләнү үзәгендә табигать стихиясендә булып ала торган хәлләр генә түгел, эзлекле экспериментлар нәтиҗәсендә килеп чыга торган хәлләр дә торырга тиеш. Дидро алга сөргән рациональлекнең яңа формасында фәнни гипотезалар аерым урынны тота. Әйтик, үз заманында фәнни теориягә бик тәкәббер мөнәсәбәт күрсәтә: янәсе «гипотезалар уйлап чыгармыйм». Шундый эмпиризм табигатьне эзлекле материалистик аңлауга аяк чала. Дидро тар маңгайлы эмпиризмын кысрыклауга үз өлешен кертә. “Табигатьне аңлатуга карата фикерләр” китабында Дидро биологик, химик, физик процессларга карый торган 7 төр гипотеза китерә. Алар арасында үзенең тирәнлеге белән үз вакытын узып киткән электр һәм магнит күренешләрнең тугандашлыгы турындагы гипотеза аерылып тора.
Материалистик күзаллау рельсларына күчеп бетү өчен чынбарлыкта кешенең танып-белүе өчен бик салынган нәрсәләрнең юклыгына ышану кирәк (, ). Дидро бу уңайдан шулай ди: кешеләр чынбарлык турындагы тулы гыйлемгә беркайчан ирешә алмаячак, чөнки табигать күренешләренә чик юк, ә кешенең танып белү чаралары – чиксез түгел, чикләүле. Җиһанны ул бетмән-төкәнмәс бер китап белән чагыштыра. Аны күпме укысаң да, ахырына төшеп булмый. Галиме шундый ук сүзләр әйткән була, ләкин ул аларга тирән өметсезлек хисләрен сала, янәсе бу хәл кешене тирән кайгыга, төшенкелеккә сала, яшәешенең мәгънәсезлеге турында сөйли. Вольтердан башлап мәгърифәтчеләр бу пессимистик фикергә кеше акылы прогрессының, белемебезнең һаман кинәюе-тирәнәюенең тарихи яктан дөрес картинасын каршы куя.
Ышанычлы методология белән коралланган акыл чынбарлык турында дөрес белемгә җитә. Үз чорының фәнни казанышлары белән горурланса да, Дидро булган белемнең дәрәҗәсе белән бер дә канәгать түгел. Ул әйтә: кешеләр “медицина һәм авыл хуҗалыгы нигезләренә, иң гади әйберләргә ышанмыйлар”. Сыйфатларын инкяр иткән спиритуалистик һәм теологик фикерләү тарафдарлары белән бәхәсләшкәндә, ул шулайрак җавап биргән: “ничек итеп сез тоемлау сәләтенең материягә бер катнашы булмавы турында сөйли аласыз, кайчан сез бу әйберләр турында нәмәгълүмнәрсез – сез ни матдә, ни тоемлау турында берни белмисез”. Дидро 20 томда. «Ассеза и М», —.
Сайланган иншалар җыентыгы ( Œuvres Choisies, édition du centenaire),. «Les Bijoux indiscrets» ( Тыйнаксыз байлыклар),. «La religieuse» ( Монахиня),. Романнар һәм повестьләр, В.
Зайцев тәрҗемәсе, 2 тт., (цензура белән юк ителде);. «Племянник Рамо», «Чуйко» нәшр., «Библиотека европейских мыслителей и писателей», Санкт-Петербург,;. «Племянник Рамо», в серии «Русская классическая библиотека А.
Чудинова», сер. XVIII, Санкт-Петербург,;. «Монахиня», «Атеист» нәшр.,. Морлей Дж., «Дидро и энциклопедисты», Мәскәү,;. Веселовский Алексей, Дени Дидро, «Вестник Европы», 1884, X-XI;.
Бильбасов В. А., «Дидро в Петербурге», Санкт-Петербург,;. Луппол И., «Дени Дидро», Мәскәү,;. Rosenkranz, «Diderots Leben und Werke»,;.
Collignon, «Diderot, sa vie, ses œuvres, sa correspondance»,;. Avezac-Lavigne, «Diderot et la société du baron d’Holbach», 1875. Учебник forward 6 класс.
Sainte-Beuve, «Portraits littéraires»;. Карлейль, «Critical and historical essays», Мәскәү,;. Dubois-Reymond, «Zu Diderots Gedächtnis», 1884;. Scherer E., «Diderot»,;.
Busnelli M. D., «Diderot et l’Italie»,;. Ledieu P., «Diderot et Sophie Volland», 1925;. Palache J. G., «Four novelists, Crébillon, Laclos, Diderot, Restif de la Bretonne»,.
Портрет работы Ж.-О.Фрагонара. (1713-1784), философ, романист и художественный критик. Родился 5 октября 1713 в Лангре (Шампань), в семье ножовщика.
Образование получил в иезуитском коллеже Лангра, впоследствии, вероятно, учился в парижском янсенитском Коллеж д'Аркур. Отказавшись от церковной карьеры, зарабатывал на жизнь (отец отказал ему в содержании) частными уроками и случайными статьями в журналах, неплохие деньги доставляло сочинение проповедей. Круг его друзей в ту пору состоял преимущественно из таких же полунищих интеллектуалов, и похоже, он сделался в этом окружении непререкаемым авторитетом. В 1741 Дидро влюбился в Антуанетту (Нанетту) Шампьон, жившую в большой бедности с овдовевшей матерью. Они решили вступить в брак, и он отправился в Лангр объявить об этом и потребовать причитающуюся ему долю семейного состояния, однако отцу удалось посадил его в тюрьму. Бежав из темницы, Дидро вернулся в Париж, где они с Нанеттой тайно обвенчались.
Супруги не очень подходили друг для друга: Дидро не был верным мужем, а Нанетта с годами сделалась невыносимо сварливой; тем не менее они не расставались до смерти. В начале 1740-х годов Дидро поручили перевести Рассуждение о достоинстве и добродетели (Inquiery Concerning Virtue and Merit) Шефтсбери, в ту пору мало известного во Франции. На страницах этой работы (в значительной степени самостоятельной) он предстает еще теистом, но уже год спустя в Философских мыслях (Penses philosophiques), своего рода опровержении Мыслей Паскаля, он выступает как скептик и вольнодумец. К этому времени Дидро-философ уже достиг зрелости, заявляя о себе как об атеисте, материалисте и детерминисте, но прежде всего - как о поборнике скептицизма.
Напечатанные без имени автора Философские мысли имели значительный успех, выразившийся также в публичном сожжении. Вместе со своим другом Ж.Л.Даламбером он получил приглашение стать во главе огромного нового начинания, названного, Энциклопедия, или Толковый словарь наук, искусств и ремесел (Encyclopdie, ou Dictionaire raisonn des sciences, des arts et des mtiers). Издатель поначалу рассматривал этот словарь просто как перевод Энциклопедии Э.Чемберса (1728), но усилиями Дидро и Даламбера тот превратился во всеобъемлющее обозрение современного состояния знаний во Франции.
Тогда же Дидро напечатал эпикурейский роман в духе 'либертинства' Нескромные сокровища (Les Bijoux indiscrets). После Философских писем репутация Дидро подверглась новому испытанию, когда в 1749 он опубликовал вызывающе дерзкое Письмо о слепых в назидание зрячим (La Lettre sur les aveugles l'usage de ceux qui voient). Дидро был заключен в Венсенскую крепость-тюрьму, где провел около четырех месяцев.
По выходе из тюрьмы работа над Энциклопедией возобновилась, к ней привлекли многих выдающихся представителей науки и искусства, включая Вольтера. Дидро занимался историей философии и ремесел. Редакторы строили свою энциклопедию в согласии с принципом 'древа знания' Ф.Бэкона, впрочем, несколько подправив 'древо', так что религия оказывалась просто ветвью философии, а история представала скромным разделом памяти. Особой заботой редакторов было сочетание 'словарного' (алфавитного) порядка статей, удобного для обычного читателя, с предположительно более философским, 'энциклопедическим' охватом материала, для чего была изобретена сложная иерархическая система перекрестных отсылок.
Через эти отсылки статья, например, ортодоксально религиозного содержания увязывалась с другой статьей, опровергавшей все основные тезисы первой. Работа, в конечном итоге составившая 17 томов текста и 11 томов таблиц, потребовала многих лет. На первых порах поддерживаемая властями, затем она приобрела могущественных противников, в особенности среди иезуитов, и несколько раз приостанавливалась королевскими эдиктами. Когда она была доведена до середины, еще одним ударом стало отступничество Даламбера; последнее потрясение Дидро испытал, обнаружив, что издатель без его ведома осуществил цензуру статей.
Одним из основных поставщиков статей для Дидро был П.Гольбах, чей дом стал своего рода фабрикой, где переводились и откуда распространялись труды радикального и атеистического характера. На обедах у Гольбаха Дидро встретился и свел знакомство с Д.Юмом, Д.Гарриком, Д.Уилксом и Л.Стерном. Вскоре после появления первого тома Энциклопедии Дидро опубликовал Письмо о глухих и немых (La Lettre sur les sourds et muets), продолжавшее более раннее Письмо о слепых.
Оба Письма исходят из теории Дж.Локка, которую Дидро и его друзья-просветители считали непреложной истиной: не существует 'врожденных идей', все знание приобретается из опыта. Письмо о глухих и немых содержит неожиданный поворот мысли: раздумывая о том, как нужно представлять происхождение языка, когда существуют глухонемые, автор приходит к 'иероглифической' теории природы поэзии. В обоих Письмах главенствует дорогая для Дидро мысль: философу может потребоваться 'ослепить себя', чтобы по-настоящему видеть, и 'стать глухим', чтобы как следует слышать. Связано с Письмами и другое сочинение Дидро этого периода - Мысли об объяснении природы (Penses sur l interprtation de la nature, 1753), серия размышлений о роли 'догадки' в науке. Незадолго до этого естествоиспытатель Ж.Л.Л.Бюффон подверг критике претензии математики на абсолютную роль в познании, и Дидро вслед ему доказывал, что господство математики, которая представляет собой набор условных формул и имеет дело с абстрактными сущностями, отнюдь не идентичными реальным явлениям, подходит к концу, и она должна уступить место естественным наукам. Эта перемена, утверждал далее Дидро, приведет к тому, что новая и творчески более значительная роль будет принадлежать опытному знанию.
Около 1756 под впечатлением от случайно попавшей ему в руки комедии К.Гольдони Настоящий друг Дидро написал драму Побочный сын (Le Fils naturel), в развитии действия близко следующую за пьесой Гольдони (местами два эти произведения почти неотличимы), однако стремящуюся придать конфликту более серьезный философский характер. В сопутствующем пьесе трактате герой намечает программы нового, реформированного театра, порывающего с условностями классицизма.
Недоброжелатели Дидро поспешили обвинить его в плагиате, и пьеса имела во Франции скромный успех, зато вторая пьеса Дидро, Отец семейства (Le Pre de famille), вошла в репертуар 'Комеди-Франсез'. Сочинения, в которых он изложил свое понимание театрального искусства и концепцию новой, домашней драмы имели значительный резонанс, особенно за пределами Франции. Через Ж-Ж.Руссо Дидро познакомился с немецким литератором Ф.М.Гриммом, который издавал рукописный журнал 'Корреспонданс литерер', знакомивший королевских особ с культурной жизнью Парижа. Начиная с 1759 Дидро освещал в нем устраиваемые раз в два года выставки живописи в Лувре - Салоны (Salons).
Готовя эти статьи, он посещал мастерские знаменитых французских художников. Его пространные 'обозрения' по форме часто представляли собой сюжетные повествования или философские фантазии, охватывающие самые разные темы.
Из этих и других сочинений Дидро возникает продуманная и ясная система эстетических взглядов, тесно связанная с его этическими концепциями. Эта связь хорошо видна на примере Парадокса об актере (Paradoxe sur le comdien).
Сочинение было начато как отзыв о книге, посвященной английскому актеру Д.Гаррику, но приобрело форму диалога об искусстве и актерской игре. Впоследствии обсуждавшееся и оспаривавшееся многими актерами, оно затрагивало и более широкую тему, так как Дидро обосновывает парадокс, согласно которому талант оплачивается высокой ценой - одаренные талантом люди становятся бесчувственными чудовищами.
В середине 1760-х годов, когда работа над Энциклопедией почти закончилась, Дидро, заботясь о приданом для дочери, решил продать свою библиотеку. Его друг и работодатель Гримм, благодаря 'Корреспонданс литерер' хорошо знакомый с Екатериной II, предложил ей приобрести библиотеку. Царица согласилась, поставив условием, что Дидро останется хранителем библиотеки и ее личным библиотекарем.
Дидро стал советником Екатерины II в делах, связанных с живописью, помог ей положить начало коллекции Эрмитажа. В 1773 он отправился в Санкт-Петербург, где был принят с особыми почестями. В нескольких трактатах, написанных для Екатерины II в эту пору и позднее, Дидро пытался (без заметного успеха) разъяснить зло абсолютистской власти, склонить к освобождению крестьян от крепостной зависимости, написал замечания на проект Наказа. Путешествие подорвало его здоровье, однако Дидро еще несколько лет отдавал много сил литературным проектам.
Он приготовил обширный материал для своего друга Г.Рейналя, писавшего Историю обеих Индий (Histoire de deux Indes), с резкой критикой колониальной политики Франции; опубликовал обширное Эссе о Сенеке (Essai sur Snque), где пытался оправдать философа и государственного деятеля, в котором привычно видели воплощенное лицемерие; в рукописи остался законченный большой трактат по физиологии. В феврале 1774 его разбил удар, и 31 июля того же года Дидро умер; его жена Нанетта воспрепятствовала попыткам обратить умирающего в лоно церкви. В согласии с его желанием дочь Анжелика отослала экземпляр ненапечатанных рукописей Екатерине II.
В Петербург была перевезена и библиотека Дидро, купленная императрицей еще в 1765. Литературное наследие Дидро составляют две группы произведений. Одна - это сочинения, напечатанные при его жизни и представляющие большой, но по существу лишь исторический интерес; другая - несколько замечательных произведений в прозе, едва известных современникам Дидро, но много говорящих современному читателю. Самое раннее из них - роман Монахиня (La Religieuse), в котором содержится великолепное исследование психологии монашеской жизни, равно как резкие ее обличения. По-видимому, Дидро не показывал Монахиню своим друзьям, хотя под конец жизни опубликовал роман в 'Корреспонданс литерер'.
Еще большую скрытность он проявил в отношении вскоре набросанного, а возможно и написанного набело диалога Племянник Рамо (Le Neveu de Rameau). Это необычное произведение, которое так любили И.В.Гете (переведший его на немецкий), Г.В.Ф.Гегель (обращавшийся к нему в Феноменологии духа), К.Маркс (отдававший Дидро предпочтение перед всеми другими прозаиками) и З.Фрейд (нашедший, что здесь предвосхищен Эдипов комплекс), вне сомнения, сам Дидро не собирался публиковать. Произведение открыто для многих интерпретаций, однако в определенном отношении представляет собой размышление о природе гениальности. В диалоге участвуют философ (можно назвать его вторым 'я' Дидро) и его знакомый Жан-Франсуа Рамо, племянник выдающегося композитора Жана-Филиппа Рамо - сам неудавшийся композитор, опустившийся человек, который погряз в нищете и прославился лишь экстравагантными теориями и шутками. Нужда заставляет его вести паразитическое существование, фиглярством добывая себе хлеб и кров, и он излагает целую науку о паразитизме. Второе 'я' Дидро то забавляется, то испытывает к собеседнику отвращение, но признает, что опровергнуть его доводы нелегко. В этом, однако, и нет особой нужды, так как для самого Рамо не тайна, что в его построениях есть фатальный изъян.
Дени Дидро Энциклопедия Скачать Fb2
Обманувшись во всех своих упованиях, он пытается обрести опору в цинизме, но и цинизм оказывается ненадежной точкой отсчета. В 1769 Дидро написал полный фантазии пародийно сократический диалог о материализме Сон Даламбера (Rve de d'Alembert). Дидро и Даламбер беседуют о Декарте, и Дидро развивает один из своих любимых материалистических парадоксов, состоящий в том, что вся материя наделена способностью чувствовать, так что нет нужды вслед за картезианцами говорить о 'душе'.
Последнее выдающееся литературное произведение Дидро, Жак-фаталист (Jacques le fataliste), написанное годом-двумя позже, навеяно Тристрамом Шенди Л.Стерна. Это пикарескный роман, перебиваемый отступлениями, внутри которых имеются свои отступления; в центре - безымянный Хозяин и его слуга Жак, действие состоит в их соперничестве друг с другом за власть; верх без труда берет Жак. Взаимоотношения героев и переход власти из рук в руки воспринимаются как притча, обладающая многогранным содержанием: речь идет и о природе литературного вымысла, и об отказе повествователя служить смиренным слугой или пособником читателя, и о французском обществе и зависимости дворянства от третьего сословия, и о судьбе, о необходимости для каждого признать ее верховную власть. В диалоге Сон Даламбера Дидро размышляет о сущности материализма, в романе - о всесилии детерминизма. Живой и веселый характер повествования напоминает сочинения Стерна, однако парадоксальность и глубина - заслуга Дидро. ЛИТЕРАТУРА Дидро Д.
Собрание сочинений, тт.1-10. Л., 1935-1947 Гачев Д.И. Эстетические взгляды Дидро. М., 1961 Барская Т.Э.
Дени Дидро, 1713-1784. Л., 1962 Акимова А.А. М., 1963 Дидро Д. Эстетика и литературная критика. М., 1980 Длугач Т.Б.
Дени Дидро Энциклопедия Кратко
М., 1986 Дидро Д. М., 1993 Энциклопедия Кольера. — Открытое общество. Смотреть что такое 'ДИДРО Дени' в других словарях:.
— Дени Дидро Denis Diderot Википедия. — (Diderot) (1713 1784), французский философ просветитель, писатель, иностранный почетный член Петербургской АН (1773). Основатель и редактор «Энциклопедии, или Толкового словаря наук, искусств и ремёсел» (т. 1 35, 1751 80). В философских Энциклопедический словарь.
— (Diderot, Denis) (1713–84) Французский философ, издавший (совместно с Жаном Д Аламбером) первую 17 томную Энциклопедию ( Encyclopedia, 1751–65) – один из наиболее выдающихся литературных трудов Французского Просвещения (French Enlightenment). — (Diderot) (1713 84) французский философ просветитель, писатель, иностранный почетный член Петербургской АН (1773). Основатель и редактор «Энциклопедии, или Толкового словаря наук, искусств и ремесел» (тома 1 35, 1751 80).
В философских Политология. — (Diderot, Denis) (1713 84), франц. Романист, драматург, критик и философ. За критику старо го режима в 1749 г. По приказу короля был заточен на неск.
Месяцев в тюрьму. Вместе с дАламбером начал издание большой Энциклопедии (Энциклопедисты), в к Всемирная история. — (1713–1784) французский философ. Основоположник материалистического направления во французской психологии. Трактовал все психические проявления как функцию мозга, пропагандируя эту концепцию в работе «Энциклопедия, или Толковый словарь наук, Большая психологическая энциклопедия.
— Портрет Дени Дидро работы Ванлоо (1767) Дени Дидро (фр. Denis Diderot; 5 октября 1713, Лангр 31 июля 1784, Париж) французский писатель, философ просветитель и драматург, основавший «Энциклопедию, или толковый словарь наук, искусств и ремёсел» Википедия.
— Дидро (Diderot) Дени (5.10.1713, Лангр, ‒ 31.7.1784, Париж), французский писатель, философ просветитель. Сын ремесленника. В 1732 получил звание магистра искусств.
Ранние философские сочинения («Философские мысли», 1746, сожжённые по решению Большая советская энциклопедия. — ДИДРО (Diderot) Дени (17131784), французский писатель, философ просветитель.
Работы по философии и эстетике «Письмо о слепых в назидание зрячим» (1749), «Письмо о глухих » (1751), «Философские исследования о происхождении и природе Литературный энциклопедический словарь. — Дидро Д.
французский философ просветитель. Сблизился с Руссо и Даламбером, с которыми возглавил издание Энциклопедии. После ухода в 1757 г. Даламбера Дидро до выхода в 1772 г. Последнего тома был её Энциклопедический словарь «Всемирная история». Книги., Дени Дидро.
Москва - Ленинград, 1951 год. Государственное издательство художественной литературы. Издательский переплет. Сохранность хорошая. С портретом автора. В книгу избранных произведений виднейшего., Дидро. В книгу вошли избранные атеистические произведения Дени Дидро в переводах разных авторов., Дидро Дени.
Дени Дидро И Его Энциклопедия
Дени Дидро - выдающийся писатель и мыслитель эпохи Просвещения, издатель знаменитой 'Энциклопедии, или Толкового словаря наук, искусств и ремесел', автор галантного романа' Нескромные.